Nikt nie lubi płacić podatków, zwłaszcza że i tak przeciętny Polak spotyka je na każdym kroku. Są jednak podatki, ktore potrafimy zrozumieć jak podatek dochodowy czy podatek VAT, ale są również takie których w żaden sposób nie możemy zrozumieć ani zaakceptować. Do tego drugiego rodzaju należy z pewnością podatek od wzbogacenia. Czym on jednak jest, kto musi go opłacać a kto może go ominąć oraz ile wynosi aktualna stawka podatku od wzbogacenia dowiesz się z dalszej części artykułu.
Podatek od wzbogacenia – co to właściwie jest?
Na początku należy zaznaczyć, że zgodnie z polskim ustawodawstwem nie istnieje termin “podatek od wzbogacenia”. Jest to sformułowanie używane potocznie, gdyż w nomenklaturze prawnej prawidłowa nazwa to Podatek od Czynności Cywilnoprawnych (w skrócie: PCC) i / lub Podatek od Spadków i Darowizn.
No dobrze, ale jak to jednak wygląda w praktyce i czym się te podatki różnią? Zacznijmy od podatku od czynności cywilnoprawnych.
Dokonując transakcji kupna-sprzedaży firmy wystawiają między sobą fakturę VAT, na podstawie której rozliczają się z fiskusem. Jednak osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej (zwykli obywatele) dokonując zbycia (sprzedaży) mieszkania, domu czy innego wartościowego towaru muszą zawrzeć umowę cywilnoprawną, na podstawie której odprowadzany jest PCC.
Natomiast podatek od spadków i darowizn należy opłacić w sytuacji tzw. “zwiększenia masy majątku” – innymi słowy od wzbogacenia się w skutek otrzymaniu spadku lub darowizny, np. od rodziców czy krewnych.
Kto i kiedy musi zapłacić PCC?
Podatek PCC opłacamy w wyniku zawarcia umowy cywilnoprawnej. Nie odprowadzają go więc przedsiębiorstwa, firmy i spółki odprowadzające podatki na podstawie faktur. Ustawa przewiduje w jakich sytuacjach zachodzi konieczność odprowadzenia podatku. Są to:
- Sprzedaż praw majątkowych np. do mieszkania lub przedmiotów wartościowych np. auta. Zaznaczyć należy, że podatek zawsze odprowadza sprzedający chyba że strony dokonują zamiany towarów o podobnej wartości – wówczas podatek odprowadzają obie strony.
- Ustanowienie hipoteki – dotyczy sytuacji gdy osoba prywatna składa oświadczenie woli ustanowienia hipoteki na nieruchomości, dla której zaciąga kredyt hipoteczny. Wówczas kredytobiorca odprowadza podatek PCC
- Ustanowienie odpłatnego użytkowania i ustanowienie odpłatnej służebności np. drogi dojazdowej do posesji. Podatnikiem staje się wówczas osoba nabywająca służebność lub ta, która staje się użytkownikiem przedmiotu umowy.
- Umowa dożywocia – tutaj podatek na formularzu PCC-3 opłaca, ten kto nabywa nieruchomość obciążoną umową dożywocia.
- Pożyczka pieniężna lub umowa rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku – podatnikiem staje się pożyczkobiorca.
Warto wiedzieć
Opłaty za podatek PCC należy dokonać w ciągu max. 14 dni kalendarzowych (bez wezwania) od dnia zawarcia umowy cywilnoprawnej. Aby tego dokonać, należy prawidłowo wypełnić formularz PCC-3 i złożyć go w Urzędzie Skarbowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania podatnika.
Podatek od spadków i darowizn – kto i kiedy płaci?
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, jest to podatek od osób fizycznych, które w wyniku spadku lub obdarowania (darowizny) powiększyły wartość swojego dotychczasowego majątku. Aby zaszła podstawa do uiszczenia podatku, wartość spadku lub darowizny musi przekroczyć kwotę wolną od podatku, która w 2021r. wynosi 8000 zł. Jeśli np. przejmiemy prawo do nieruchomości lub otrzymamy drogi prezent urodzinowy, którego wartość przekroczy 8000 zł, wówczas powstaje obowiązek podatkowy. Podatnik ma wówczas 14 dni kalendarzowych na odprowadzenie daniny dla państwa. Okres ten jest naliczany od chwili doręczenia podatnikowi decyzji Urzędu Skarbowego o wysokości i stawce podatku, która ustalana jest na podstawie wcześniej złożonego przez podatnika zeznania podatkowego w sprawie nabycia rzeczy lub praw majątkowych – wypełniane na formularzu SD-3 lub na podstawie wspólnego zeznania podatkowego wypełnianego na druku SD-3 i SD-3/A.
Warto wiedzieć
Podatnik ma dokładnie 30 dni na złożenie zeznania podatkowego, gdy wartość spadku lub darowizny przekroczy kwotę wolną od podatku. Okres ten jest naliczany od chwili zarejestrowania testamentu potwierdzonego notarialnie lub uprawomocnienia się decyzji sądu o nabyciu spadku.
Ile wynosi podatek od wzbogacenia w 2021?
Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, gdyż wysokość stawki podatku od wzbogacenia się zależy od przedmiotu umowy.
Ustawa przewiduje jednak następujące stawki podatku PCC:
- 2% – dotyczy umów cywilnoprawnych sprzedaży nieruchomości, ruchomości, prawa użytkowania wieczystego, prawa do lokalu mieszkaniowego lub prawa do domu jednorodzinnego;
- 2% – również przy umowach o podział spadku, dożywocia, przekazania darowizny i zniesienia współwłasności dotyczących m.in. nieruchomości, ruchomości, zamiany czy praw użytkowania wieczystego;
- 2% – dotyczy umów pożyczek, które zostały zawarte przed 2019r. (wszystkie późniejsze umowy zostały obciążone niższą stawką – 0,5%);
- 1% – dotyczy sprzedaży tzw. innych praw majątkowych;
- 0,1% – stawka podatku naliczana jest od kwoty zabezpieczonej wierzytelności, stosuje się ją przy ustanawianiu hipoteki;
Warto wiedzieć
Zaniechanie obowiązku zapłaty podatku lub celowe ukrywanie transakcji popartej umową cywilnoprawną, której wartość transakcji przekracza kwotę wolną od podatku, może (w momencie wykrycia przestępstwa skarbowego) skutkować nałożeniem kary administracyjnej w wysokości 20% wartości przedmiotu umowy.
Ok, wiemy już jakie są stawki podatku PCC, a jak wygląda sytuacja w przypadku spadków i darowizn? Tutaj również nie ma jednolitej stawki podatkowej, z uwagi na powstanie tzw. grup podatkowych, których rozróżniamy 4 grupy:
- Grupa zerowa – małżonek, wstępni (czyli rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), a także pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa – jest to grupa z reguły zwolniona z obowiązku podatkowego
- Grupa pierwsza – czyli bliska rodzina jak małżonkowie, dzieci, wnuki czy teściowie
- Grupa druga, do której zaliczamy ciocię, wujka, stryjka itd.
- Grupa trzecia to wszystkie pozostałe, niespokrewnione z podatnikiem osoby
Generalnie, w każdej z tych grup rozróżniamy różne stawki podatkowe w zależności od odległości w drzewie genealogicznym między stronami. Możemy na ogół jednak przyjąć poniższe stawki dla każdej z grup.
Grupa 1 – stawki podatkowe:
- do wartości 10 278 zł – 3%
- od wartości od 10 278 zł do 20 556 zł – 5%
- od wartości powyżej 20 556 zł – 7%.
Grupa 2 – stawki podatkowe:
- do wartości 10 278 zł – 7%
- od wartości od 10 278 zł do 20 556 zł – 9%
- od wartości powyżej 20 556 zł – 12%.
Grupa 1 – stawki podatkowe:
- do wartości 10 278 zł – 12%
- od wartości od 10 278 zł do 20 556 zł – 16%
- od wartości powyżej 20 556 zł – 20%.
Jak uniknąć podatku od wzbogacenia? Komu przysługują ulgi?
Jak widać, im dalsze pokrewieństwo tym wyższa stawka podatkowa. Analogicznie, przy wyższej wartości przedmiotu, wzrasta również wysokość podatku. Nie dziwi więc, że duża liczba osób poszukuje sposobu aby uniknąć opłaty z tytułu podatku od wzbogacenia się. Aby zrobić to legalnie i nie płacić podatku od wzbogacenia, muszą zajść pewne warunki.
Przy umowach cywilnoprawnych, zwolnieniu z opłaty podatku PCC-3 podlegają:
- umowy transakcyjne, w których stroną są jednostki samorządu terytorialnego
- umowy sprzedaży obcych walut
- umowy sprzedaży obligacji skarbowych
- transakcje sprzedaży rzeczy ruchomych, gdy podstawa opodatkowania nie przekracza kwoty 1000 zł.
Warto wiedzieć
Nie zawsze ww. umowy podlegają uldze lub zwolnieniu z opłaty podatku. Każdorazowo należy upewnić się czy transakcja której jesteśmy stroną, podlega zwolnieniu podatkowemu. W przypadku wątpliwości, lepiej zasięgnąć porady prawnej (często dostępnej bezpłatnie, na telefon) aby nie narazić się na ryzyko nałożenia kary skarbowej w wysokości 20% kwoty transakcji.
Z kolej zwolnieniu z opłaty podatku od spadków i darowizn podlegają:
- osoby z 1 grupy podatkowej, w przypadku gdy wartość otrzymanego majątku od jednej osoby w ciągu 5 lat nie przekracza 9 637 zł,
- osoby z 2 grupy podatkowej, w przypadku gdy wartość otrzymanego majątku od jednej osoby w ciągu 5 lat nie przekracza 7 276 zł,
- osoby z 3 grupy o=podatkowej, w przypadku gdy wartość otrzymanego majątku od jednej osoby w ciągu 5 lat nie przekracza 4 902 zł.
