Własne cztery kąty to dla wielu osób zabezpieczenie nie tylko fizyczne, ale przede wszystkim psychiczne. Świadomość, że po ciężkim dniu w pracy możemy wrócić do mieszkania lub domu, gdzie nic nam nie zagrozi i nikt nam nie wypowie umowy najmu, jest niezwykle cenna. Niestety, pewnego dnia może się okazać, że z deklarowanego miejsca zamieszkania zostaniemy wymeldowani i nie będziemy mieli podstaw prawnych do przebywania w lokalu. Jak do tego nie dopuścić? Kto i kiedy może doprowadzić do wymeldowania nas z mieszkania lub domu?
Kwestia obowiązku meldunkowego
Wśród wielu osób panuje błędne przeświadczenie, że obowiązek meldunkowy został zniesiony i nie ma różnicy, czy posługujemy się adresem zameldowania czy zamieszkania. Choć faktycznie możemy podawać jeden lub drugi adres jako właściwe miejsce doręczenia dokumentów urzędowych, to istnieje znaczna różnica pomiędzy tymi dwoma lokalizacjami. Załóżmy, że studentka Maria Nowak wyjeżdża z rodzinnej Łodzi na studia medyczne do Warszawy, a trzydziestoletni Adam Kowalski udaje się na kontrakt do pracy z Kołobrzegu do Gdańska. Zarówno jedna, jak i druga osoba decyduje się wynająć mieszkanie, przez co zyskują adres zamieszkania inny niż faktyczne miejsce meldunku. Studia w jednolitym systemie będą trwać pięć lat, zaś kontrakt podpisany jest na czas nieokreślony. Czy w obu przypadkach można wymeldować osobę, skoro istnieją przesłanki świadczące o długiej nieobecności osób? Zgodnie z wyrokiem WSA w Gdańsku o sygnaturze III SA/Gd 702/14 nie ma takiej możliwości, bowiem przejściowy brak fizycznej obecności osób nie daje podstaw do wymeldowania. Nie zmienia to jednak faktu, iż planując zmianę miejsca pobytu na stałe (np. wyjazd na studia lub przeprowadzka do miejsca pracy z zamiarem osiedlenia się), konieczne jest wymeldowanie się w poprzedniej gminie i zameldowanie w nowej.
Kto i kiedy może nas wymeldować?
Co do zasady, do wymeldowania uprawnione są trzy strony:
- Zainteresowany, czyli osoba, której dotyczy obowiązek meldunkowy;
- Właściciel lokalu lub inna osoba posiadająca prawa do lokalu, w którym przebywa zainteresowany – rodzice, mąż lub żona, wynajmujący;
- Właściwy organ gminy, na terenie którego znajduje się miejsce meldunkowe;
Istotne jest to, iż każda z trzech stron może podjąć inicjatywę dotyczącą wszczęcia postępowania wymeldowania, przy czym dwa ostatnie podmioty muszą udowodnić słuszność takiego działania. Nie można więc w akcie złości pod wpływem kłótni z rodziną złożyć wniosku o wymeldowanie, tak samo organ gminy nie może stosować instytucji meldunkowej jako formę represji lub przymusu obywatelskiego. Zainteresowany nie musi udowadniać swojego postępowania ani też motywować np. podjęciem lepiej płatnej pracy czy wyjazdem w celu zmiany otoczenia – wystarczy samo oświadczenie woli. Nie ma jednoznacznego katalogu przesłanek, które należy spełnić, by doszło do wymeldowania z inicjatywy właściciela lokalu lub organu gminy; najważniejsze jest zaistnienie przesłanek, które pozwalają sądzić, że zainteresowany zdecydował się na zameldowanie w innej lokalizacji.
Warto podkreślić, że w polskim prawodawstwie funkcjonuje instytucja wymeldowania nie tylko bez wiedzy, ale także bez zgody zainteresowanego. Przykładowo: małżeństwo Józefa i Elżbiety decyduje się na rozwód z powodu długich nieobecności mężczyzny i rozpadu pożycia małżeńskiego. Jednak tuż po rozwodzie Józef po złości odmawia dobrowolnego złożenia wniosku o wymeldowanie i domaga się możliwości zamieszkania w mieszkaniu byłej żony. Jeśli Elżbieta zbierze zeznania sąsiadów, którzy potwierdzą, że Józef pracuje za granicą, przeprowadził się do rodziców lub z jakichkolwiek innych powodów nie mieszka pod wskazanym adresem, wówczas organ gminy z dużym prawdopodobieństwem przychyli się do wniosku Elżbiety. Józefowi przysługuje prawo do odwołania się od wydanej decyzji, jednak w tym wypadku to mężczyzna będzie musiał udowodnić fakt, że adres zameldowania był tożsamy z adresem zamieszkania.
Czy wymeldowanie oznacza bezdomność?
Dlaczego tak wiele osób zawzięcie broni się przed wymeldowaniem? Tutaj mamy do czynienia z kolejnym błędnym przekonaniem, a mianowicie “wymeldowanie = bezdomność”. Faktem jest, że wymeldowanie, a dokładniej – brak miejsca zameldowania – to jedna z okoliczności, która spełnia przesłanki bezdomności. Aby jednak wyczerpać wszelkie znamiona, konieczne jest spełnienie także innych założeń, między innymi takich, w których nie będziemy mieli możliwości zamieszkania w lokalu mieszkalnym. Jeśli więc zostaniemy wymeldowani i nie będziemy mieli żadnego miejsca meldunkowego w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności, ale rodzina nas przygarnie i będziemy mieli dach nad głową, wówczas nie możemy mówić o bezdomności.
